Het belang van copyright
Wanneer jouw werk geen wettelijke bescherming heeft, heeft het ook geen zin om het uit te geven. Eenieder zou dan namelijk naar hartenlust kunnen gaan kopiëren en verspreiden. Tegen plagiaat kun je dan niet optreden. Schrijvers, muzikanten, wetenschappers en andere makers van originele werken kunnen dankzij de Auteurswet de originaliteit van hun werk tonen en dit werk exploiteren. Als maker heb je namelijk het unieke auteursrecht, oftewel copyright. Willen anderen jouw werk gebruiken en/of verspreiden, dan dienen ze daarvoor over jouw expliciete toestemming te beschikken.
Auteursrechten versus persoonlijkheidsrechten
Naast auteursrechten bestaan er ook persoonlijkheidsrechten, die ook wel morele rechten worden genoemd. Deze twee dienen niet met elkaar te worden verward. Persoonlijkheidsrechten beschermen de band die een maker met zijn werk heeft. Ook al heb je iemand toestemming gegeven om jouw werk te gebruiken, dan betekent dit nog niet dat ze hiermee alles kunnen doen wat ze willen. Tegen openbaarmaking van je werk onder een andere naam, maar ook wijzigingen en aantasting die de naam of de waarde van het werk kunnen schaden, kun je optreden. In tegenstelling tot auteursrechten zijn persoonlijkheidsrechten niet overdraagbaar.
Wat is de duur van copyright?
Het copyright is overdraagbaar en kent bovendien een beperkte geldigheid. Zeventig jaar na het overlijden van de auteur komt deze te vervallen. Om diezelfde reden rust op veel klassieke muziek geen copyright meer. Daarentegen rusten er wel auteursrechten op het grootste deel van de hedendaagse muziek. Beschikten meerdere personen, bijvoorbeeld de componist, de tekstschrijver en de zanger over het auteursrecht? Dan komt het copyright zeventig jaar na het overlijden van de laatste van deze personen te vervallen.
Hoe zit het met werken die door verschillende makers tot stand zijn gekomen?
De aanwezigheid van meerdere makers roept niet zelden onduidelijkheid op. Wanneer een werk een duidelijke ontwerper heeft die ook leidinggevende en toezichthouder bij de totstandkoming was, is het helder dat deze persoon het copyright zal verkrijgen. Wanneer hiervan geen sprake is, komt iedere auteur zijn eigen auteursrecht toe met betrekking tot het deel waarvoor hij of zij verantwoordelijk is geweest. Het geheel dient dan wel in deze delen te kunnen worden gescheiden. Wil jij als derde dit gehele werk kunnen gebruiken, dan heb je toestemming van alle makers afzonderlijk nodig.
Wanneer kan een werk auteursrechtelijk worden beschermd?
Alhoewel men vaak denkt dat er op een werk pas copyright kan rusten wanneer het is vastgelegd, is dit niet het geval. Om nog even in de categorie muziek te blijven: een werk kan wel degelijk auteursrechtelijk worden beschermd wanneer het bijvoorbeeld nog niet op geluidsband is opgenomen. Een eenmalige live uitvoering is al voldoende voor copyright. De voorwaarde is wel dat het werk origineel is én voor mensen zintuiglijk waarneembaar was. Hetzelfde geldt voor onaffe werken. Op een idee kan nooit copyright rusten omdat dit per definitie niet zintuiglijk waarneembaar is.
Op wat voor soort werken kan copyright van toepassing zijn?
Behalve zintuiglijke waarneembaarheid en originaliteit is ook een persoonlijk stempel van de maker een voorwaarde om aanspraak te kunnen maken op het auteursrecht. Deze criteria worden in Nederland nogal ruim genomen, wat betekent dat het auteursrecht vrijwel altijd van toepassing zal zijn op het gebied van kunst, wetenschap en letterkunde. Voorbeelden van werken waarop auteursrecht oftewel copyright kan rusten, zijn boeken, toneelwerken, muziekstukken, choreografische werken, tekeningen en schilderijen, maar ook bouwwerken, foto’s en meer.
Hoe zorg je ervoor dat je het copyright op jouw werk verkrijgt?
Het copyright is een bijzonder recht binnen het Intellectueel Eigendom. Voor diverse andere rechten, waaronder het merkenrecht en het octrooirecht, dien je je werk te laten registreren. In het geval van copyright oftewel auteursrecht is dat geenszins het geval. Je hoeft je werk dus niet bij een bepaalde instantie te deponeren en je zult dus ook niet over een officieel bewijs van registratie beschikken. Wanneer het onbekend is wie de maker van een werk is, geldt het copyright gedurende zeventig jaar na eerste publicatie ervan.
Is het altijd de maker die het copyright toegekend krijgt?
Alhoewel je dit wellicht wel zou verwachten, is dat niet altijd het geval. Het is duidelijk dat een schrijver die een boek schrijft de auteursrechthebbende is, net als de maker van een schilderij. Maar als een werk het resultaat is van de inspanningen van een werknemer van een bepaalde onderneming en vallen deze inspanningen onder zijn of haar gewoonlijke takenpakket, dan is het het bedrijf dat auteursrechthebbende zal worden. Werk je als zelfstandige in opdracht, dan is het een ander verhaal. Je hebt dan immers geen werkgever en kan dus wel copyright verkrijgen.
Als auteursrechthebbende licenties verstrekken
Wanneer het copyright aan jou is toegekend, wil je misschien wel dat anderen jouw werk kunnen gaan gebruiken, mits dit op jouw voorwaarden gebeurt. In dat geval spreken we van licenties. Wanneer je een licentie aan een andere partij afgeeft, waarvoor jij een financiële vergoeding ontvangt, geef je diegene het recht om jouw werk op een bepaalde manier te gebruiken. Behalve manieren van gebruik kunnen ook termijnen en geografische gebieden worden gedefinieerd. Het auteursrecht blijft echter te allen tijde in jouw handen.
Licenties: Creative Commons
Je kent vast de fotodienst Flickr wel. In deze database vind je tal van foto’s en video’s die -inclusief bronvermelding- wel door jou gebruikt mogen worden, maar niet mogen worden bewerkt of voor commerciële doeleinden worden ingezet. Je kunt zo een foto bijvoorbeeld dus wel gebruiken voor een presentatie op je werk, maar niet om in je eigen webshop te plaatsen. Deze fotodienst is gebaseerd op het systeem van Creative Commons, een licentiesysteem waarbij je anderen bepaalde gebruiksrechten verleent. Je kunt op basis van verschillende standaardlicenties bepalen hoe jij je werk wilt laten gebruiken.
Het overdragen van je werk aan een andere partij
Is het voor jou als maker niet per se van belang om het auteursrecht te behouden, dan kun je in plaats van het verstrekken van licenties kiezen voor overdracht van je werk. Dit kan geheel of gedeeltelijk en ook hier krijg je in verreweg de meeste gevallen een vergoeding voor. Het is wel belangrijk dat dit in een akte wordt vastgelegd. Iets wat in de praktijk nogal eens wordt vergeten, met alle vervelende gevolgen van dien. De noodzaak van een dergelijke schriftelijke overeenkomst is in de Auteurswet opgenomen.
Wat als er sprake is van inbreuk op het copyright?
Van inbreuk op je copyright is sprake wanneer een andere partij jouw werk gebruikt, verspreidt en verveelvoudigt, zonder dat je daar je toestemming voor hebt gegeven. Met andere woorden: de betreffende partij beschikt niet over een licentie en het werk is niet aan hem of haar overgedragen. Tegen inbreuk op jouw intellectueel eigendomsrecht of een dreiging hiervan kun je bezwaar maken. Om dit succesvol te doen, neem je een advocaat in de arm.
Hoe kun je bewijzen dat een werk echt jouw werk is?
Wellicht dat je je na het lezen van het bovenstaande afvraagt hoe je succesvol bezwaar kunt maken tegen inbreuk op je auteursrecht terwijl je jouw werk niet hebt geregistreerd zoals je dat bij bijvoorbeeld een merk of octrooi wel doet. Echter betekent de afwezigheid van de noodzaak tot registratie niet dat je niet hoeft vast te leggen dat jij de maker van een werk bent. Deze stap dien je dus wel altijd te ondernemen wanneer je een origineel werk hebt gecreëerd. Het beste is om je werk middels een notariële akte van een datumverificatie te voorzien.
Optreden tegen inbreuk of toch niet?
Wanneer iemand inbreuk maakt op je copyright, is het lang niet altijd noodzakelijk om meteen forse stappen te ondernemen. Zie je jouw foto zonder toestemming op een andere website? Of zie je dat jouw muziekstuk illegaal op een website beschikbaar is gesteld? De beste reactie hierop is het verzenden van een brief waarin je de betreffende partij verzoekt de inbreukmakende handelingen te stoppen. In veel gevallen wordt hier gehoor aan gegeven -vaak zelfs omdat men zich oprecht niet bewust is van het feit dat er copyright op het werk rust- en is een gerechtelijke procedure niet nodig.
Is het verplicht om het copyrightsymbool te gebruiken?
Het risico op gebruik van jouw werk door anderen zonder dat je daar toestemming voor hebt gegeven, kun je verkleinen door gebruik te maken van het copyrightsymbool: ©. Deze wordt ook wel de copyright notice genoemd. Het symbool vertelt anderen dat er auteursrecht op een werk rust en dat deze dus niet zomaar kan worden gebruikt. Dit is dus een belangrijke waarschuwing voor eenieder die dit overwoog. Enkel kwaadwillenden zullen dit in de wind slaan. Het gebruik van het copyrightsymbool kan dus vervelende situaties voorkomen, maar is desondanks niet verplicht. Als maker bepaal je zelf of je jouw werk hiervan wilt voorzien.
Het belang van het copyright
Het mag duidelijk zijn dat het copyright van groot belang is voor makers van kunstwerken, literaire werken en wetenschappelijke werken. Het auteursrecht beschermt het geestelijk eigendom én waarborgt de vergoeding die tegenover het gebruik ervan staat. Zo kun jij als maker als enige beslissen over de exploitatie van het werk. Het auteursrecht is daarmee ook een stimulans voor mensen om creatief te blijven, iets wat in de gehele Europese Unie sterk wordt aangemoedigd.
